به طور کلی شامپوها نه تنها پاک کننده پوست سر هستند، بلکه بدون شک از آسیب ساقه مو جلوگیری می کنند. بسیاری از بیماری های پوست سر نیز با مواد فعالی که به فرمولاسیون شامپو اضافه می شوند، قابل درمان هستند. همواره مطلوب است در حالی که بیماری هایی چون: درماتیت، سبوره، ریزش، آلوپسی، پسوریازیس) وجود دارد و شامپوهای مخصوص آن استفاده گردد. تارهای مو از نظر زیبایی و نرمی و شانه پذیری و درخشندگی در امان بوده و در حین درمان پوست سر، شرایط مطلوب حفظ شود.
شامپوها معمولاً از 10 تا 30 ماده تشکیل شده اند و به بخش های زیر دسته بندی می شوند:
- عوامل پاک کننده.
- مواد افزودنی که به ثبات و راحتی مصرف محصول کمک می کند.
- عوامل حالت دهنده که برای ایجاد نرمی و شفافیت مو الزامی است.
- مواد مراقبتی ویژه، که برای درمان مشکلات خاص، مانند شوره سر و موهای چرب و ریذش و … طراحی شده اند.
در ادامه به شرایطی که بیشتر تحت تأثیر استفاده از شامپوهای پر قدرت قرار می گیرند می پردازیم.
مشکل در باز کردن گره مو و موخوره
علت اصلی موخوره، را می توان با فرمولاسیون در یک شامپوی مناسب به حداقل رساند. از سوی دیگر، اگر فرمول های شامپو ترکیب پروتئین های کافی و مورد نیاز را نداشته باشند، سایش در فیبر تشدید شده و موخوره بیشتر می گردد.
از این رو شامپوها به عنوان محصولاتی ایمن در نظر گرفته می شوند. المان های رایج در شامپوها عبارتند از:
- کوکامیدوپروپیل بتائین
- متیل کلروایزوتیازولینون
- نگهدارنده های آزاد کننده فرمالدئید
- پروپیلن گلیکول
- ویتامین E (توکوفرول)
- پارابن
- بنزوفنون ها
سورفکتانت ها
سورفکتانت ها مواد پاک کننده ای هستند که جایگزین صابون می شوند. آنها از طریق تضعیف نیروهای چسبندگی شیمیایی که آلودگی ها و گرد و غبار را به مو می چسبانند، عمل می کنند. به این شکل که سورفکتانت ها این ناخالصی‌ها را حل می‌کنند و از اتصال آنها به ساقه یا پوست سر جلوگیری می‌کنند. بنابراین توانایی پاک کنندگی یک شامپو به میزان خوبی که چربی را از بین می برد. همچنین میزان پاک کنندگی به نوع و مقدار سورفکتانت های استفاده شده بستگی دارد.
طبقه بندی سورفکتانت ها
پس از مرحله ی پاک کنندگی بالا در مو باقیمانده ها چربی های نامحلول (سبوم) وجود دارند که با آب حل نمی شوند. به منظور حذف کامل آنها از ساقه مو، سورفکتانت ها یک بخش مولکولی آب‌گریز و یک بخش دیگر آب‌دوست دارند. اولی (آب‌گریز) با چربی پیوند شیمیایی می دهد. حال آنکه دومی (آب‌دوست) با آب پیوند می خورد. سورفکتانت ها به طور کلی از زنجیره ای از هیدروکربن های چرب (دم) و یک سر قطبی تشکیل شده اند. اندام قطبی می‌تواند به این بخش از مولکول ویژگی‌های آب‌دوست بدهد که به آن اجازه می‌دهد در آب حل شود و باقیمانده آلودگی ها را بشوید. سورفکتانت ها در تماس با آب به شکل ساختاری کروی می رسند و با خاصیت بیرونی آب‌دوستی که می توان آن ها را با آب شستشو داد و خاصیت داخلی آب‌گریز که در آن چربی ها و باقی مانده ها به هم متصل می شوند. هنگامی که مولکول های شامپو به اندازه کافی قسمت هیدروکربنی خود را در ذره جاسازی کردند، مولکول های آب اطراف انتهای یونی سورفکتانت را جذب می کنند. سپس ذره امولسیون می شود یا در آب معلق می شود. در این حالت، می توان آن را شستشو داد.
بسته به بار الکتریکی انتهای قطبی، سورفکتانت ها به چهار گروه زیر طبقه بندی می شوند:
- آنیونی
- کاتیونی
- آمفوتریک
- غیریونی
قدرت پاک کنندگی
پاک کننده های اصلی آنیونی هستند. این صابون که یک ماده شوینده آنیونی نیز هست در تماس با آب، اثر قلیایی باقی می‌گذارد. این ماده، برای مو و پوست بسیار مضر است و به شکل نمک‌های کلسیمی رسوب می‌کند. همچنین در تارهای مو انباشته و آنها را کدر و گره خورده می کنند. چنین اثراتی با سورفکتانت های آنیونی جدید که از سولفاته شدن اسیدهای چرب و پلی‌اکسی اتیلن‌های آنالوگ (آلکیل سولفات‌ها، آلکیل اتر سولفات‌ها) که پاک‌کننده‌های شفاف و از نظر آرایشی برتر هستند، به دست نمی‌آیند. عبارت فعلی «شامپو بدون سولفات» به تولید بدون سورفکتانت آنیونی اشاره دارد.
از نظر تئوری شامپو بدون سولفات حداقل شبکه الکتریکی ایجاد می کند. البته هیچ تحلیل منتشر شده ای در مورد اثربخشی این محصولات در مورد قدرت پاک کنندگی یا بر ساقه مو وجود ندارد.
سورفکتانت های کاتیونی، آمفوتریک و غیریونی به برخی از فرمول های شامپو اضافه می شوند. دلیل این امر کاهش اثرات تولید الکتریسیته ساکن ناشی از سورفکتانت های آنیونی می باشد. از آنجایی که آنها حامل بار مثبت هستند، سورفکتانت های کاتیونی به دلیل استفاده از سورفکتانت های آنیونی به سرعت به رشته های دارای بار منفی متصل می شوند و اثر وز شدن را کاهش می دهند. علاوه بر این، آنها تشکیل فوم و ویسکوزیته محصول نهایی را بهینه می کنند. الکتریسیته ساکن تأیید شده پس از استفاده از شامپو دقیقاً نتیجه تعادل بین بارهای الکتریکی در هنگام حذف سبوم است.
بار منفی فیبر مو باعث تشکیل کمپلکس های پایداری می شود که با کراتین پیوند می خورند. این کمپلکس ها به دلیل الکتریسیته ساکن بیش از حد بین رشته ها حالت دافعه ایجاد می کنند. عوامل کاتیونی سعی می کنند این اثر را خنثی کنند. اما با تداخل pH شامپو می توان الکتریسیته ساکن را افزایش و خنثی سازی بار را کاهش داد.
سورفکتانت های آنیونی
سورفکتانت های آنیونی توسط یک گروه قطبی آب‌دوست با بار منفی مشخص می شوند. نمونه هایی از سورفکتانت های آنیونی عبارتند از:
- آمونیوم لوریل سولفات
- سدیم لورت سولفات
- سدیم لوریل سارکوزینات
- سدیم میرث سولفات
- سدیم سولفات پرت سولفات
- سدیم استارت
- سدیم لوریل سولفات
- آلفا-الفین سولفونات
- سولفات آمونیوم لورت
اگرچه سورفکتانت های آنیونی در از بین بردن سبوم و کثیفی بسیار ایده آل هستند، اما سورفکتانت های آنیونی پاک کننده های قوی نیز می باشند و ممکن است باعث افزایش بارهای منفی الکتریکی روی سطح مو و افزایش وز و اصطکاک شوند. به همین جهت به حداقل رساندن آسیب در تولید شامپو، سورفکتانت های دیگری به نام سورفکتانت های ثانویه مانند سورفکتانت های غیر یونی و آمفوتریک به فرمول اضافه می شوند.
سورفکتانت های کاتیونی
سورفکتانت های کاتیونی دارای یک انتهای آب‌دوست با بار مثبت هستند. نمونه های معمولی عبارتند از:
- کلریدهای تری متیل آلکیل آمونیوم
- کلریدها یا برمیدهای یون های بنزالکونیوم
- آلکیل پیریدینیم.
همه ی این نمونه‌ها از کوات ها هستند که به این دلیل نامگذاری شده‌اند که همگی حاوی یک یون آمونیوم چهارتایی هستند. آنها تمایل دارند تا توری با بار منفی سطح مو را خنثی کنند و موخوره را به حداقل برسانند. آنها اغلب به عنوان نرم کننده شامپو استفاده می شوند.
سورفکتانت های آمفوتریک
در سورفکتانت های آمفوتریک، با قسمت آب‌دوست توسط pH محلول کنترل می شود. این بدان معنی است که آنها می توانند به عنوان سورفکتانت آنیونی در یک محلول قلیایی یا به عنوان یک سورفکتانت کاتیونی در یک محلول اسیدی عمل کنند. آنها بسیار ملایم بوده و دارای خواص پوستی عالی هستند. دو نوع ترکیب آمفوتریک وجود دارد:
- آلکیل ایمینو پروپیونات ها
- (آمیدو) بتائین ها
سورفکتانت های غیر یونی
به طور طبیعی سورفکتانت های غیر یونی بار الکتریکی ندارند. آنها در محلول های آبی یونیزه نمی شوند زیرا دسته آب‌دوست آنها غیرقابل تفکیک است. بسیاری از الکل هایی که زنجیره بلند دارند برخی از خواص سورفکتانت را نشان می دهند. برجسته‌ترین آنها عبارتند از:
- الکل‌های چرب
- ستیل الکل
- استئاریل الکل
- ستوستئاریل الکل (که عمدتاً از ستیل و استئاریل الکل تشکیل شده است)
- اولیل الکل
کلام آخر
پیوسته با یویونیس در اوج باشید
