هر آنچه باید در مورد رنگدانه مو بدانید

رنگدانه های طبیعی مو چگونه تشکیل شده و انواع تنوع رنگی در جغرافیا متفاوت در این رنگدانه ها به چه صورت است.

رنگی شدن فولیکول های موی انسان از تیره تا روشن به دلیل دو نوع ملانین موجود در مو است:

اوملانین و فئوملانین

به طور کلی اگر ملانین بیشتری در موی سر وجود داشته باشد، رنگ مو تیره تر می شود. و بالعکس چنانچه ملانین کم باشد مو نیز روشن تر می شود.

ملانین نیز به دو بخش اوملانین و فئوملانین تقسیم می شود. در صورتی که نسبت درصد بیشتر اوملانین (eumelanin) باشد تناژ رنگی سیاه یا قهوه ای می شود. همچنین در صورتی که فئوملانین (pheomelanin) بیشتر باشد زرد یا قرمز می شود. سطوح ملانین می تواند در طول زمان متفاوت باشد و باعث تغییر رنگ موی فرد شود و ممکن است فولیکول های موی بیش از یک رنگ داشته باشند.

برخی از تناژهای طبیعی رنگ مو کاملا مربوط به منطقه جغرافیایی افراد در گروه‌های قومی مرتبط است.

به عنوان مثال موهای تیره صاف در میان آسیایی ها و مشخصا آسیای جنوب شرقی و بومیان آمریکا رایج است. انواع موهای روشن در میان اروپایی ها به چشم می خورد. در غرب آسیا و شمال آفریقا، معمولا افرادی با انواع موهای تیره مجعد و موج دار و پر پشت یافت می شود. و انواع موهای تیره و منحصر به فرد مارپیچ مربوط به صحرای آفریقا است. البته موهای خاکستری، سپید یا “نقره ای” اغلب با افزایش سن مرتبط است.

ژنتیک و بیوشیمی رنگ مو

همواره با توجه به پیشرفت های روزافزون در علم و تکنولوژی محققین اعلام می دارند که اساس ژنتیکی رنگ موی افراد پیچیده است. و هنوز به طور کامل شناخته نشده است.

محققین معتقدند که DNA افراد به طور کلی در رنگدانه مو سر نقش اساسی دارد. در سال 2011 محققین توانستند در یک پژوهش کامل 13 تغییر DNA را در 11 ژن مختلف شناسایی کنند. به طوریکه برای پیش بینی رنگ مو قابل استفاده می باشد.

آنها می گویند تیپ‌های مختلف رنگ مو عمدتاً در نتیجه نسبت‌های متفاوت دو رنگدانه در جمعیت انسانی به وجود می‌آیند. همچنین در بررسی های متفاوت و آمارها به طور کلی بیشترین دامنه رنگدانه‌ مو مربوط به جغرافیا اروپا است.

با تمام این تفاسیر سایر عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند بر رنگ مو در انسان تأثیر بگذارند.

به عنوان مثال جهش در ژن گیرنده ملانوکورتین 1 (MC1R) می تواند منجر به قرمزی یا قهوه ای شدن مو شود. همچنین قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش می تواند به مو آسیب برساند و رنگدانه آن را تغییر دهد. اشعه ماوراء بنفش باعث سنتز بیشتر چندین ترکیب از جمله پرو – اپیوملانوکورتین (POMC)، α-MSH و ACTH می شود. نتیجه این فرآیند افزایش تولید اوملانین است. و چون تشعشعات فرابنفش معمولاً از خورشید بر زمین ساتع می شوند، می توان بیان کرد، رنگ موی افرادی که در جغرافیا نزدیک به استوا هستند تیره تر است.

اوملانین و فئوملانین

فئوملانین موها را به رنگ نارنجی و قرمز می رساند و اوملانین که دارای دو زیرگروه سیاه یا قهوه ای است تیرگی رنگ مو را تعیین می کند پس تمام انسانها مقداری از هر دو رنگدانه را دارند.

بیش از 95 درصد از محتوای ملانین در موهای سیاه و قهوه ای اوملانین است. فئوملانین به طور کلی در اندازه های بالا که حدود یک سوم ملانین باشد در موهای بور و قرمز یافت می شود. موهای بلوند از مقادیر کمی اوملانین قهوه ای بدون اوملانین سیاه تشکیل می شوند.

رنگ موی طبیعی چیست؟

به طور کلی و جامع رنگ موی طبیعی می تواند سیاه، قهوه ای، قرمز و بلوند باشد.

مقیاس سایه رنگ

در انسان شناسی فیزیکی و پزشکی برای تعیین سایه های رنگ مو از مقیاس (فیشر-سالر) که به نام یوگن فیشر و کارل سالر نامگذاری شده است استفاده می شود.

این استاندارد که به عنوان استاندارد مرجع در بسیاری از کشورها شناخته شده است از عناوین زیر برای مشخص کردن سایه های رنگ مو استفاده می‌کند:

• A   (بلوند بسیار روشن)
• B  تا E  (بلوند روشن)
• F  تا L  (بلوند)
• M تا O  (بلوند تیره)
• P تا T  (قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای متوسط)
• U تا Y  (قهوه ای تیره تا سیاه)
• اعداد رومی I تا IV (قرمز) و V تا VI (بلوند قرمز)

موهای سیاه

موی مشکی تیره ترین رنگ مو است. این ماده دارای مقادیر زیادی اوملانین است و تراکم بیشتری در رنگدانه نسبت به سایر رنگ های مو دارد. بنابراین در سراسر تنوع قومی و جغرافیای جهان یافت می شود.

موهای قهوه ای

موی قهوه ای بعد از سیاه دومین رنگ رایج موی انسان است. موی قهوه ای با سطوح بالاتر اوملانین و سطوح پایین تر فئوملانین مشخص می شود. از دو نوع اوملانین (سیاه و قهوه ای)، افراد مو قهوه ای دارای اوملانین قهوه ای هستند. آنها همچنین معمولا تارهای مو با ضخامت متوسط دارند. دختران مو قهوه ای یا زنان اروپایی، غرب آسیا یا شمال آفریقا اغلب به عنوان سبزه شناخته می شوند.

موهای شاه بلوطی

رنگ موی شاه بلوطی به رنگ موی قهوه ای نسبت داده می شود که سایه مایل به قرمز را در آن بتوان دید. البته رنگ قهوه ای خود در دسته رنگ های گرم است. اما موی شاه بلوطی در مقایسه با موهای قهوه ای سایه مایل به قرمز بیشتر و تیره‌تری دارد. تنوع رنگ موی شاه بلوطی عمدتا در میان مردم بومی اروپای شمالی، مرکزی، غربی و شرقی و همچنین در نواحی از غرب آسیا و شمال آفریقا یافت می شود.

موهای خرمایی

موی خرمایی در امتداد طیفی از سایه های قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره قرار دارند. این رنگ بیشتر در افراد با تبار اروپایی که در نواحی اروپا شمالی و غربی زندگی می کنند یافت می شود. البته در آسیای غربی و مرکزی و شمال آفریقا نیز کم و بیش وجود دارد.

موهای قرمز

موی قرمز از انواع سایه های رنگ قرمز در پایه بلوند تشکیل می شود. سایه هایی چون قرمز پر رنگ تا نارنجی(تیتانی) که در استاندارد رنگ از مسی تا تناژ کاملا قرمز آلبالویی و شرابی متغیر است.

موهای قرمز دارای بالاترین میزان فئوملانین، حدود 67 درصد و معمولاً سطوح پایین اوملانین هستند. البته از جهت سرشماری آماری این رنگ کمترین رنگ مو در جهان است. این نوع مو، بیشتر در جزایر بریتانیا و اودمورتیا یافت می شود. اسکاتلندی ها بالاترین نسبت مو قرمزها را در این قسمت اروپا دارند. آنها 13 درصد از جمعیت موهای قرمز را به خود اختصاص داده اند. همچنین تقریباً 40 درصد آنها حامل ژن مغلوب مو قرمز هستند.

موهای بلوند

در بیشتر سلیقه ها و استانداردها بلوند برای خانم ها از سپید کم رنگ (بلوند پلاتینیوم) تا بلوند طلایی تیره متغیر است. وجود فئوملانین بیشتر باعث ایجاد رنگ بلوند طلایی یا قرمز نارنجی بیشتر می شود. لازم بخ ذکر است، اوملانین بیشتر باعث ایجاد رنگ بلوند خاکستری یا شنی می شود. موهای بلوند معمولاً در اروپای شمالی و شمال شرقی و نوادگان آنها یافت می شود. اما می توان آن را در شمال و غرب آسیا و بخشی از غرب استرالیا نیز مشاهده کرد.

موهای خاکستری و سپید

سپید یا خاکستری شدن مو ناشی از رنگدانه ای که خاکستری یا سپید باشد نیست. بلکه به دلیل کمبود رنگدانه و ملانین است که شما یک تار مو را سپید یا خاکستری می بینید. موهای شفاف به دلیل نحوه انعکاس نور از موها به رنگ خاکستری یا سپید ظاهر می شوند. رنگ موی خاکستری و در مرحله نهایی سپید معمولاً با افزایش سن افراد به طور طبیعی رخ می دهد. در مرحله‌ای از چرخه زندگی انسان، سلول‌هایی که در پایه فولیکول‌های مو قرار دارند ضعیف شده و در نهایت تولید رنگدانه را متوقف می‌کنند.

اروپایی ها اغلب در اواسط 30 سالگی شروع به رشد موهای خاکستری می کنند. در حالیکه آسیایی ها در اواخر 30 سالگی شروع به سپید شدن می کنند. اما اکثر آفریقایی ها رنگ موهای اصلی خود را تا اواسط 40 سالگی حفظ می کنند.

لازم به ذکر است در برخی موارد سپیدی مو ممکن است ناشی از مشکلات تیروئید سندرم Waardenburg یا کمبود ویتامین B12 باشد. همچنین در موارد نادر پیبالدیسم که یک اختلال نادر اتوزومال غالب در رشد ملانوسیت است ممکن است باعث ایجاد بخشی سپید در پیشانی به صورت مادرزادی شود.

در یک بررسی مشخص شد که زنان می توانند ناقل دلایل سپیدی مو باشند بدون اینکه خود تحت تأثیر قرار گیرند لذا در مردان شایع تر است.

سایر عوامل سفیدی مو

موهای سپید دائمی که از دوران کودکی شروع می شود می تواند به صورت ژنتیکی به ارث می رسد.

از جمله سپیدی های شناسایی شده می توان به سندرم ماری آنتوانت اشاره کرد که یک پدیده است و در آن سپید شدن ناگهانی بخشی از سر ناشی از استرس را نشان می دهد. (جهت مطالعه اثرات هورمون استرس پیشنهاد می شود مطلب «آیا هورمون استرس در رشد و ریزش مو تاثیر دارد» را مطالعه فرمایید). همچنین پژوهشگران مشخصا اعلام کردند که برخی از موها می توانند با کاهش استرس دوباره رنگ شوند.